بررسی تطبیقی عناصر ادبی در حطبه فدکیه حضرت زهرا-سلام الله علیها- و خطبه شامیه حضرت زینب کبری-سلام الله علیها-

این رساله به بررسی تطبیقی چهار عنصر ادبی: معنا، عاطفه، صور خیال، اسلوب؛ در دو خطبه فدکیه حضرت زهرا-سلام الله علیها- و خطبه شامیه حضرت زینب-سلام الله علیها- می پردازد. این دو خطبه که در شرایط زمانی-مکانی متفاوتی و از سوی دو شخصیت بزرگ اسلامی ایراد گشته اند، دارای تفاوت ها و احیانا اشتراکاتی می باشند. به لحاظ معنا، هر دو خطبه با هدف مبارزه با ظلم و ستم، استیفای حق، دفاع از کیان دین مبین اسلام و ولایت می باشند. حجم خطبه فدکیه بسیار بیشتر از خطبه شامیه است؛ زیرا خطبه فدکیه معانی بسیار و نیز افراد مورد خطاب، متعددی را تحت پوشش خویش قرار می دهد. از آنجا که هر دو خطبه، برای دفاع از حق ایراد شده اند؛ دارای عواطف متشابهی چون؛ حمد و سپاس، توبیخ، تحقیر، مواخذه و تهدید هستند، اما در عین حال لحن خطبه حضرت زینب-سلام الله علیها- بسیار گزنده تر و تلخ تر می باشد. از سویی، خطبه فدکیه از تنوع عاطفی بیشتری برخوردار است. صور خیال موجود در دو خطبه؛ شگفت انگیز، با نشاط و زنده است. هر دو حضرت از کنایه و استعاره بیشتر استفاده نموده، با این حال، مجاز و تشبیه بسیار کم مورد توجه واقع شده است. اسلوب حاکم بر دو خطبه، به تناسب موضوع سخن متفاوت است. هر دو بزرگوار، از اسلوب خبری و انشایی به خوبی بهره برداری نموده اند، اما در خطبه شامیه به خاطر قرار گرفتن در موقعیتی متفاوت تر، از اسلوب انشائی، بسیار بیشتر استفاده شده است. از نقاط مشترک و برجسته هر دو خطبه؛ اقتباس از قرآن و بیان استدلال های قرآنی، می باشد که با تعابیری متفاوت؛ هر دو بزرگ بانوی اسلام از این طریق، سعی در دفاع از حق و حقیقت و نیز اقناع مخاطب را دارند. همچنین موسیقی حاکم بر خطبه ها، در قالب های مختلفی مانند؛ سجع و جناس و نیز تعابیری متناسب، موجب گشته تا بار عاطفی مورد نظر به خوبی انتقال یافته و در نتیجه تأثیر بیشتری بر مخاطب بر جای گذارد. از طرفی، چون هر دو بزرگوار در موقعیتی قرار گرفته اند که مقام والای آنها، از سوی مخاطب مورد تردید و نیز انکار می باشد؛ از این رو، از جمله های تأکیدی بسیاری در هر دو خطبه استفاده شده است.